Фаъолияти бонкҳо яке аз унсурҳои асосии низоми муосири молиявӣ буда, дар иқтисодиёти ҳар як давлат нақши муҳим мебозад. Бонкҳо як қатор вазифаҳоро иҷро мекунанд, ки ба субот ва рушди низоми молиявӣ мусоидат мекунанд, дастрасӣ ба қарзҳоро таъмин мекунанд, пули нақдро идора мекунанд ва амнияти амалиёти молиявиро таъмин мекунанд.

Вазифаҳои асосии бонкҳо ҷанбаҳои зеринро дар бар мегиранд:

1. Додани қарз. Бонкҳо ҳамчун қарздиҳанда амал намуда, ба шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ барои иҷрои лоиҳаҳои гуногун, хариди молҳо ва хидматҳо, хариди амволи ғайриманқул ва дигар мақсадҳо дастгирии молиявӣ мерасонанд;

2. Ҷалби пасандозҳо. Бонкҳо пули нақдро аз шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ ба амонатҳо қабул мекунанд ва ба онҳо имкон медиҳанд, ки пасандозҳои худро нигоҳ доранд ва афзоиш диҳанд. Амонатҳо манбаи маблағгузории амалиёти бонкӣ мебошанд;

3. Идоракунии пули нақд. Бонкҳо амалиети идоракунии маблағҳои мизоҷони худро тавассути пешниҳоди хизматрасониҳо оид ба ҳисоббаробаркунӣ, интиқол, табдили асъор ва дигар амалиётҳои молиявӣ анҷом медиҳанд;

4. Фаъолияти сармоягузорӣ. Бонкҳо дар лоиҳаҳои сармоягузорӣ тавассути ҷойгиркунии маблағҳои муштариён дар бозорҳои молиявӣ, хариди коғазҳои қиматнок, иштирок дар IPO ва дигар амалиётҳои сармоягузорӣ иштирок мекунанд;

5. Хусусияти амният. Бонкҳо дар бораи амнияти амалиети молиявии мизоҷони худ тавассути таъмини ҳифзи қаллобӣ, таъмини махфияти иттилоот ва истифодаи технологияҳои муосир барои ҳифзи маълумот ғамхорӣ мекунанд.

Фаъолияти бонкӣ бо қонунгузории давлат танзим карда мешавад, ки ҳадафи он таъмини устувории низоми молиявӣ, ҳимояи манфиатҳои муштариён ва пешгирии бӯҳронҳои молиявӣ мебошад. Бонкҳо дар иқтисодиёт нақши муҳим доранд, ки ба рушди соҳибкорӣ, сармоягузорӣ ва талаботи истеъмолкунандагон мусоидат мекунанд, ки онҳоро қисми ҷудонашавандаи инфрасохтори муосири молиявӣ мегардонанд.

Баланд бардоштани самаранокии захираҳои қарзии бонк дар шароити бозори иқтисодӣ вазифаи муҳимми стратегӣ барои муассисаҳои молиявӣ мебошад. Дар шароити иқтисоди муосир, ки бо рақобати баланд ва тағйироти босуръат тавсиф мешавад, бонкҳо бояд фаъолияти худро пайваста такмил диҳанд, то истифодаи самараноки захираҳои кредитии худро таъмин кунанд.

Барои баланд бардоштани самаранокии захираҳои қарзии бонк дар шароити бозори иқтисодӣ нуқтаҳои асосии зеринро ҷудо кардан мумкин аст:

1. Бонк бояд ҳадафҳо ва афзалиятҳои қарздиҳии худро муайян кунад ва меъёрҳои дақиқи баҳодиҳии қарзгирандагон ва шартҳои қарзро таҳия кунад. Ин ба бонк имкон медиҳад, ки ба сегментҳои мақсадноки бозор диққат диҳад ва истифодаи захираҳои қарзиро оптимизатсия кунад;

2. Бонк бояд ҷузвдони кредитии худро мунтазам таҳлил кунад, сохтор, сифат ва даромаднокии онро арзёбӣ кунад. Ин имкон медиҳад, ки хавфҳои эҳтимолӣ ва қарзгирандагони мушкилот муайян карда шаванд ва самтҳо барои рушди минбаъдаи ҷузвдон муайян карда шаванд;

3. Татбиқи технологияҳои рақамӣ ва автоматикунонии равандҳои қарздиҳӣ ба беҳтар шудани самаранокии бонк, кам кардани хароҷоти вақт барои коркарди дархостҳо ва кам кардани хатари хатогиҳо мусоидат мекунад;

4. Истифодаи системаҳои баҳодиҳии қарзӣ ба бонк имкон медиҳад, ки қобилияти пардохти қарзгирандаро зуд арзёбӣ кунад ва дар асоси маълумоти объективӣ дар бораи додани қарз қарор қабул кунад. Ин ба кам кардани хавфҳои баргардонидани қарз ва баланд бардоштани самаранокии портфели қарзӣ мусоидат мекунад;

5. Ҷанбаи муҳимми баланд бардоштани самаранокии захираҳои кредитии бонк рушди муносибатҳои муштариён, таъмини сатҳи баланди хидмат ва қаноатмандии муштариён мебошад. Ин ба нигоҳ доштани муштариёни мавҷуда ва ҷалби муштариёни нав мусоидат мекунад, ки дар навбати худ фоидаи бонкро баланд мебардорад.

Баланд бардоштани самаранокии захираҳои қарзии бонк дар шароити бозори иқтисодӣ муносибати системавӣ, мониторинги доимӣ ва таҳлили натиҷаҳо, инчунин омодагӣ ба тағироти зуд ва мутобиқ шудан ба шароити навро талаб мекунад. Татбиқи тадбирҳои дар боло зикршуда ба бонк имкон медиҳад, ки рақобатпазирии худро беҳтар намуда, рушди устувор ва рушди бомуваффақиятро дар бозори хизматрасониҳои молиявӣ таъмин намояд.

Раванди мазкур яке аз вазифаҳои асосии стратегии муассисаҳои молиявӣ мебошад. Дар шароити муосир, ки бозор пур аз рақобат аст ва вазъи иқтисодӣ доимо тағйир меёбад, бонкҳо маҷбур мешаванд, ки фаъолияти худро пайваста такмил диҳанд, то аз захираҳои кредитии худ самаранок истифода баранд ва рақобатпазир бошанд. Стратегияҳо ва усулҳои асосии баланд бардоштани самаранокии захираҳои қарзии бонк таҳия ва татбиқи стратегияи оптималии қарздиҳӣ, таҳлил ва оптимизатсияи ҷузвдони қарзӣ, истифодаи технологияҳои муосир, рушди системаи баҳодиҳии қарзӣ ва кор бо мизоҷон мебошанд.

Таҳияи стратегияи қарздиҳӣ муайян кардани ҳадафҳо ва афзалиятҳои бонкро дар соҳаи қарздиҳӣ, таҳияи меъёрҳои дақиқи баҳодиҳии қарзгирандагон ва шартҳои пешниҳоди қарзҳоро дар бар мегирад. Ин ба бонк имкон медиҳад, ки ба сегментҳои ояндадори бозор тамаркуз кунад ва захираҳои кредитии худро самаранок тақсим кунад. Таҳлили ҷузвдони қарзӣ қисми ҷудонашавандаи фаъолияти бонк мебошад. Омӯзиши доимии сохтори ҷузвдон, арзёбии сифат ва даромаднокии он имкон медиҳад, ки хавфҳои эҳтимолӣ ва қарзгирандагони мушкилот муайян карда шаванд ва самтҳо барои рушди минбаъдаи ҷузвдон пешгирӣ гарданд. Ин ба бонк кӯмак мекунад, ки хавфҳоро идора кунад ва ҷузвдони кредитии худро устувор нигоҳ дорад.

Истифодаи технологияҳои муосир дар раванди қарздиҳӣ дар баланд бардоштани самаранокии бонк нақши калидӣ дорад. Рақамикунонии равандҳо, автоматикунонии коркарди дархостҳо, истифодаи воситаҳои таҳлилӣ имкон медиҳанд, ки раванди қабули қарорҳо оид ба додани қарз, кам кардани хароҷоти амалиётӣ ва баланд бардоштани сифати хизматрасонӣ ба мизоҷон суръат дода шавад.

Рушди системаи баҳодиҳии қарзӣ як қадами зарурӣ барои бонки муосир мебошад. Истифодаи алгоритмҳои баҳодиҳии қобилияти пардохтии қарзгирандагон имкон медиҳад, ки қарорҳо дар бораи додани қарз зуд ва объективӣ қабул карда шаванд, хатари баргардонидан ва сифати ҷузвдони қарзӣ беҳтар карда шавад.

Кор бо мизоҷон инчунин дар баланд бардоштани самаранокии захираҳои кредитии бонк нақши муҳим мебозад. Таъмини сатҳи баланди хидмат, қаноатмандии муштариён ва ҳамкории доимӣ бо онҳо ба нигоҳ доштани муштариёни мавҷуда ва ҷалби муштариёни нав мусоидат мекунад. Таъсиси муносибатҳои дарозмуддат бо мизоҷон ба афзоиши даромаднокии бонк ва баланд бардоштани рақобатпазирии он мусоидат мекунад.

Дар маҷмуъ, баланд бардоштани самаранокии захираҳои қарзии бонк дар шароити бозори иқтисодӣ муносибати ҳамаҷонибаро талаб мекунад, ки таҳияи стратегия, таҳлили портфел, истифодаи технология, рушди арзёбӣ ва кор бо муштариёнро дар бар мегирад. Танҳо дар сурати риояи ҳамаи ин ҷанбаҳо бонк метавонад рушди устувор ва муваффақонаро дар заминаи муҳити босуръат тағйирёбандаи иқтисодӣ таъмин намояд.

Фарзона БЕКНАЗАРОВА,

магистранти “Мактаби давлатдории Эмомалӣ Раҳмон”